Augustus Does His Bit - George Bernard Shaw

เรื่อง Augustus Does His Bit
โดย George Bernard Shaw

บทละครเรื่องนี้ได้แสดงครั้งแรกโดยใช้เหตุการณ์สงครามโลกครั้งที่หนึ่งที่เกิดขึ้นตอนนั้นเป็นฉากหลัง การแปลนี้คิดว่ายากมากสำหรับ จขบ. ที่อยากฝึกหัด แต่เนื่องจากชอบผลงานของผู้แต่งมาก และเท่าที่เคยค้นดู เหมือนจะไม่มีการแปลเป็นไทยมาก่อน ในภาพรวม การแปลนี้ใช้ปัญหาประดิษบ์ช่วยเกลาและพยายามปรับคำสรรพนามให้มีความรู้สึกร่วมสมัยกับในเรื่องที่มีระบบชนชั้นชัดเจน ถ้ามีคำแนะนำกรุณาบอกด้วยนะคะ

---

คำนำของ จอร์จ เบอร์นาร์ด ชอว์

ข้าพเจ้าขอขอบคุณที่ออกัสตัสได้ช่วยให้ข้าพเจ้าได้รับเชิญจากผู้บัญชาการทหารสูงสุดในเดือนมกราคม ปี 1917 ให้ไปเยี่ยมชมแนวรบในแฟลนเดอร์ส ซึ่งในสถานการณ์เช่นนั้น การเชิญก็เสมือนเป็นคำสั่งให้ทำหน้าที่ ข้าพเจ้าได้ใช้เวลาหลายวันในการจัดหาหนังสือเดินทางและเอกสารราชการอื่นๆ ที่จำเป็นสำหรับการเดินทาง ในช่วงเวลาเดียวกัน สมาคมการแสดงสเตจโซไซเอตี้ได้จัดแสดงละครเล็กๆ เรื่องนี้ขึ้น ซึ่งเปิดใจเจ้าหน้าที่ทางการทุกคนที่ข้าพเจ้าได้พบ ข้าพเจ้าเคยได้รับการปฏิบัติที่ให้เกียรติอย่างสูงเสมอมาจากราชการระหว่างช่วงสงคราม แต่ในครั้งนี้ ข้าพเจ้าได้รับความสะดวกและความเป็นที่ต้อนรับอย่างยิ่ง หลังจากเรื่องพิธีรีตรองเสร็จสิ้น ทุกคนพูดประโยคเดียวกันว่า "พวกเราต้องเจอกับออกัสตัสทั้งวัน" การปรากฏตัวของออกัสตัสทำให้ผู้วิจารณ์ผู้ใสซื่อและรักชาติคนสองคนรู้สึกอัปยศ เพราะพวกเขามองว่าเกียรติภูมิของไฮแคสเซิลเกี่ยวข้องกับความเกรียงไกรของกองทัพอังกฤษอย่างแยกไม่ออก แต่กระทรวงของรัฐบาลรู้ดีถึงความจริง—ปัญหาคือจะชนะสงครามได้อย่างไรในเมื่อมีออกัสตัสเป็นภาระ ถึงแม้เขาจะมีเจตนาดี กล้าหาญ รักชาติ แต่ก็จู้จี้จุกจิก หลงตัวเอง โง่เขลา และก่อความเสียหาย

นอกเหนือจากความสาแก่ใจที่ได้หัวเราะเยาะออกัสตัสในโรงละคร ข้าพเจ้าไม่ทราบถึงผลกระทบอื่นจากการทำให้เขาเป็นเรื่องตลกไร้สาระในละครของข้าพเจ้า บรรดานายพล นายกรัฐมนตรี ผู้มีอำนาจต่างๆ รวมถึงจักรพรรดิ ไกเซอร์ และพระเจ้าซาร์ ต่างก็ถูกรุมทึ้งอย่างไร้ปรานีทั้งในและนอกประเทศ ไม่ว่าจะเป็นเพราะความผิดหรือจากหน้าที่ก็ตาม แต่สำหรับออกัสตัสแล้ว เขายืนหยัดดั่งประภาคารเอดดีสโตนท่ามกลางพายุ และยังคงยืนหยัดจนถึงทุกวันนี้ เขาให้คำมั่นว่าเราขาดเขาไม่ได้ และเราก็เชื่อเขา

ละคร Augustus Does His Bit ออกแสดงเป็นครั้งแรกที่โรงละครคอร์ทเธียเตอร์ในกรุงลอนดอน จัดโดยสมาคมการแสดงสเตจโซไซเอตี้ เมื่อวันที่ 21 มกราคม 1917 โดยมี ลัลลา แวนเดอเวลด์ รับบทเป็นสุภาพสตรี เอฟ. บี. เจ. ชาร์ป รับบท ลอร์ดออกัสตัส ไฮแคสเซิล และชาร์ลส์ ร็อค รับบท โฮราชิโอ ฟลอยด์ บีมิช

---

ในห้องรับรองของนายกเทศมนตรีของศาลาว่าการเมืองลิตเติลพิฟฟลิงตัน ลอร์ดออกัสตัส ไฮคาสเซิล สมาชิกผู้ทรงเกียรติของชนชั้นปกครอง สวมเครื่องแบบพันเอกและยังคงดูดีในวัยสี่สิบห้า กำลังนั่งอย่างสบายบนโต๊ะเขียนหนังสือโดยเอาเท้าวางบนโต๊ะพร้อมอ่านหนังสือพิมพ์มอร์นิ่งโพส มีประตูอยู่ตรงหน้าเยื้องไปทางซ้ายเล็กน้อยอีกฝากของห้อง มีหน้าต่างอยู่ด้านหลัง ในเตาผิงมีเตาแก๊ส บนโต๊ะมีปุ่มกดกริ่งและโทรศัพท์ มีภาพเหล่าอดีตนายกเทศมนตรีสวมเสื้อคลุมและสร้อยทองประดับอยู่บนผนัง เสมียนชราผู้มีเคราขาวสั้นและจอนแก้ม พร้อมจมูกแดงก่ำ เดินเข้ามาอย่างเชื่องช้า

ออกัสตัส	[รีบวางหนังสือพิมพ์ลงและเอาเท้าลงจากโต๊ะ] ฮัลโหล! แกเป็นใคร?
เสมียน	เจ้าหน้าที่ขอรับ [น้ำเสียงติดขัดเล็กน้อย ทำให้ยิ่งดูเหมือนไร้ความสามารถตามอายุและรูปลักษณ์]
ออกัสตัส	เจ้าหน้าที่อย่างนั้นหรือ! หมายความว่าอย่างไรกัน?
เสมียน	อย่างที่กระผมเรียนให้ทราบแล้ว ไม่มีคนอื่นขอรับ
ออกัสตัส	ชิ! แล้วคนอื่นๆ ไปไหนหมด?
เสมียน	อยู่แนวหน้าขอรับ
ออกัสตัส	ถูกต้องสมควรแล้ว แล้วทำไมแกถึงไม่ไปแนวหน้าด้วยล่ะ?
เสมียน	อายุเกินขอรับ ห้าสิบเจ็ดแล้วขอรับ
ออกัสตัส	แต่ก็ยังช่วยได้นี่ คนอายุมากกว่าตั้งหลายคนยังอยู่ในกองพลน้อยฝึกหัดอาสา1 หรือไม่ก็อาสาเข้ากองกำลังรักษาดินแดน
เสมียน	กระผมอาสาแล้วขอรับ
ออกัสตัส	งั้นทำไมถึงไม่แต่งเครื่องแบบ?
เสมียน	พวกเขาบอกว่า ต่อให้แถมกระผมไปพร้อมกับชาหนึ่งปอนด์ พวกเขาก็ไม่รับ บอกให้กลับบ้านไปซะ อย่าทำตัวเป็นคนแก่งี่เง่า [ความรู้สึกว่าถูกเอาเปรียบที่สุมอยู่ในใจพลุ่งขึ้นมา] ไอ้หนุ่ม บิล ไนท์ ที่กระผมพาไปด้วยยังได้เงินตั้งสองชิลลิงเจ็ดเพนนี แต่กระผมไม่ได้อะไรเลย นี่มันยุติธรรมไหมขอรับ? ถ้าถามกระผม ประเทศนี้กำลังจะล่มจมแล้ว
ออกัสตัส	[ลุกขึ้นอย่างขุ่นเคือง] ฉันไม่ได้ถามแก! และฉันจะไม่ยอมให้แกพูดเรื่องแบบนี้ต่อหน้าฉัน รัฐบุรุษของเรายิ่งใหญ่ที่สุดในประวัติศาสตร์! นายพลของเราไร้เทียมทาน! กองทัพของเราเป็นที่เกรงขามทั้งโลก! [โกรธจัด] แกกล้าดียังไงมาบอกว่าประเทศกำลังจะล่มจม!
เสมียน	ทำไมพวกเขาให้ไอ้หนุ่ม บิล ไนท์ ตั้งสองชิลลิงเจ็ดเพนนี แต่ไม่ให้กระผมแม้แต่ค่าโดยสารรถราง? แบบนี้ท่านเรียกว่ารัฐบุรุษผู้ยิ่งใหญ่หรือ? กระผมว่าไม่ต่างอะไรกับการปล้นกระผมเลย
ออกัสตัส	พอได้แล้ว ออกจากห้องไปซะ [เขานั่งลง หยิบปากกาขึ้นมาเตรียมตัวทำงาน เสมียนเดินลากเท้าไปที่ประตู ออกัสตัสพูดเสริมขึ้นอย่างสุภาพแต่เย็นชา] ส่งเลขามาพบฉัน
เสมียน	กระผมนี่แหละครับคือเลขา กระผมจะออกจากห้องแล้วส่งตัวเองมาพบท่านในเวลาเดียวกันได้ยังไง?
ออกัสตัส	อย่ากวนประสาท! แล้วสุภาพบุรุษที่ฉันติดต่อด้วยอยู่ล่ะ? มิสเตอร์ โฮราชิโอ ฟลอยด์ บีมิช อยู่ไหน?
เสมียน	อยู่ตรงนี้ขอรับ กระผมเอง
ออกัสตัส	แกน่ะหรือ! เหลวไหลสิ้นดี มีสิทธิ์อะไรถึงกล้าใช้ชื่อหรูหราแบบนั้น?
เสมียน	ท่านไม่ต้องเรียกชื่อ โฮราชิโอ ฟลอยด์ แค่บีมิชก็พอแล้วขอรับ
ออกัสตัส	ไม่มีใครคนอื่นให้ฉันสั่งงานเลยหรือยังไง?
เสมียน	มีแค่กระผมหรือไม่มีใคร ให้กระผมลาออกเดี๋ยวนี้ก็ได้นะ อย่าทำให้กระผมทนไม่ไหว คนแก่อย่างกระผมตอนนี้ก็มีฐานะกันแล้วนะขอรับ
ออกัสตัส	ถ้าเราไม่ได้อยู่ในช่วงสงครามล่ะก็ ฉันคงไล่แกออกเดี๋ยวนี้จากการดูหมิ่นแบบนี้ แต่ตอนนี้อังกฤษตกอยู่ในอันตราย ฉันไม่สามารถมัวแต่คิดถึงศักดิ์ศรีส่วนตัวในช่วงเวลานี้ได้ [ตะโกนใส่] แกก็อย่าคิดถึงเรื่องตัวเองเหมือนกัน ไอ้หนอนเอ๊ย ไม่งั้นฉันจะแจ้งจับแกตามพระราชบัญญัติป้องกันราชอาณาจักรให้เร็วที่สุดเลย คอยดู!
เสมียน	กระผมจะสนประเทศไปทำไม? พวกเขาโกงกระผมไปสองชิลลิงเจ็ดเพนนี
ออกัสตัส	ช่างหัวสองชิลลิงเจ็ดเพนนีของแกนั่นเถอะ! แกได้รับจดหมายของฉันไหม?
เสมียน	ขอรับ
ออกัสตัส	ฉันกล่าวสุนทรพจน์ที่นี่เมื่อคืน ลงจากรถไฟก็ตรงขึ้นเวทีเลย ฉันเขียนบอกว่าให้ไปรายงานตัว ทำไมถึงไม่มา?
เสมียน	ตำรวจไม่ยอมให้กระผมขึ้นไปบนเวที
ออกัสตัส	แล้วแกบอกพวกเขารึเปล่าว่าเป็นใคร?
เสมียน	พวกเขารู้ว่ากระผมเป็นใคร ถึงไม่ให้กระผมขึ้นไป
ออกัสตัส	ไร้สาระเกินไปแล้ว เมืองนี้ต้องถูกปลุกให้ตื่น ฉันพูดสุนทรพจน์ชักชวนเข้าร่วมกองทัพที่ดีที่สุดในชีวิต แต่ไม่มีใครสมัครเลยซักคน
เสมียน	แล้วท่านคาดหวังอะไร? ท่านบอกพวกเขาว่าทหารกล้าของเราล้มตายวันละพันคนในแนวรบใหญ่ ท่านพูดว่า พวกเขาตายเพื่อลิตเติลพิฟฟลิงตัน แล้วก็บอกให้พวกเขาไปแทนที่ นี่มันไม่ใช่วิธีชักชวนเข้าร่วมกองทัพหรอกขอรับ
ออกัสตัส	แต่ฉันก็ย้ำชัดเจนแล้วว่าถ้าตายไป เมียจะได้รับเงินบำเหน็จบำนาญ
เสมียน	กระผมได้ยินอยู่ มันคงจะได้ผลถ้าท่านตั้งใจจะโน้มน้าวบรรดาเมีย
ออกัสตัส	[ลุกขึ้นอย่างโกรธเกรี้ยว] เมืองนี้มีแต่คนขลาด ฉันพูดด้วยความรับผิดชอบเต็มที่ — คนขลาด! พวกเขาเรียกตัวเองว่าเป็นคนอังกฤษ แต่กลับกลัวที่จะสู้
เสมียน	กลัวจะสู้เหรอ? ท่านควรเห็นพวกเขาคืนวันเสาร์
ออกัสตัส	ใช่ สู้กันเอง แต่ไม่ยอมสู้กับพวกเยอรมัน
เสมียน	ก็พวกเขาโกรธกันนี่ขอรับ จะไปเคืองพวกฮันส์ได้ยังไงในเมื่อไม่เคยเห็นหน้ากันเลย? พวกเขาขาดจินตนาการ นั่นแหละคือปัญหา ถ้าท่านพาพวกฮันส์มาที่นี่ พวกเขาจะหาเรื่องทะเลาะแน่นอน
ออกัสตัส	[กลับไปนั่งที่พร้อมกับทำเสียงฮึดฮัด] ฮึ่ม! ถ้าไม่ระวังล่ะก็ พวกมันจะมาที่นี่แน่ๆ [นั่งลง] แกได้ทำตามคำสั่งของฉันเรื่องการประหยัดเพื่อสงครามหรือยัง?
เสมียน	ขอรับ
ออกัสตัส	ปริมาณน้ำมันที่อนุญาตให้ใช้ลดลงสามในสี่แล้วใช่ไหม?
เสมียน	ใช่ขอรับ
ออกัสตัส	แล้วได้บอกพวกคนงานโรงงานรถยนต์ให้มาที่นี่เพื่อผลิตอาวุธแล้วใช่ไหม ในเมื่อตอนนี้กิจการรถยนต์ปิดตัว?
เสมียน	โรงงานยังไม่หยุดขอรับ พวกเขายุ่งกว่าเดิมอีก
ออกัสตัส	ยุ่งกับเรื่องอะไร?
เสมียน	ผลิตรถยนต์ขนาดเล็กขอรับ
ออกัสตัส	รถใหม่เนี่ยนะ!
เสมียน	รถเก่าขับได้แค่สิบสองไมล์ต่อแกลลอน2 ทุกวันนี้ทุกคนต้องมีรถที่วิ่งได้สามสิบห้าไมล์ต่อแกลลอนแล้วขอรับ
ออกัสตัส	แล้วทำไมไม่ขึ้นรถไฟล่ะ?
เสมียน	ไม่มีรถไฟแล้วขอรับ รางรถไฟถูกรื้อส่งไปแนวหน้าหมดแล้ว
ออกัสตัส	บ้าชะมัด!
เสมียน	เราต้องหาวิธีเดินทางกันเองนะขอรับ
ออกัสตัส	เหลวไหลสิ้นดี ไม่ใช่สิ่งที่ฉันตั้งใจไว้เลย
เสมียน	ให้ตายสิ—
ออกัสตัส	พูดอะไรนะ!
เสมียน	[อธิบาย] ว่ากันว่า "นรกถูกปูด้วยเจตนาดี"
ออกัสตัส	[กระโดดขึ้นยืนทันที] แกหมายความว่ายังไง! จะบอกว่านรกถูกปูด้วยเจตนาดีของฉันหรือ? ด้วยเจตนาดีของรัฐบาลใต้พระมหากษัตริย์อย่างนั้นหรือ?
เสมียน	กระผมไม่กล้าหมายความอะไรทั้งนั้นครับ จนกว่าจะยกเลิกพระราชบัญญัติป้องกันราชอาณาจักร ยังไม่ปลอดภัยที่จะพูดอะไร
ออกัสตัส	มีคนบอกว่าเมืองนี้เป็นตัวอย่างของความประหยัดให้กับทั้งอังกฤษ ฉันถึงได้มาที่นี่เพื่อจะให้คำมั่นกับท่านนายกเทศมนตรีว่าจะเสนอตำแหน่งอัศวินให้ในฐานะที่เขาทำงานหนัก
เสมียน	นายกเทศมนตรีเหรอขอรับ! แล้วกระผมล่ะขอรับ?
ออกัสตัส	แกไม่เกี่ยวอะไรด้วยเลย ออกไปซะ เมืองนี้มันบ้าชัดๆ ฉันผิดหวังมาก ผิดหวังอย่างลึกซึ้ง [ทิ้งตัวลงนั่งบนเก้าอี้] ขยะแขยง
เสมียน	แล้วเราจะทำอะไรได้มากกว่านี้อีกล่ะขอรับ? เราปิดหมดแล้ว หอศิลป์ก็ปิด พิพิธภัณฑ์ก็ปิด โรงละครกับโรงหนังปิดหมด กระผมไม่ได้ดูหนังมาหกเดือนแล้วนะขอรับ
ออกัสตัส	คนเรา! นี่แกยังจะอยากดูหนังอยู่เหรอ พวกฮั่นกำลังจะบุกเข้าประตูเมืองอยู่แล้วนะ!?
เสมียน
ออกัสตัส
เสมียน
ออกัสตัส
เสมียน
ออกัสตัส
เสมียน
ออกัสตัส
เสมียน
ออกัสตัส
เสมียน
ออกัสตัส
เสมียน
ออกัสตัส
เสมียน
ออกัสตัส
เสมียน
ออกัสตัส
เสมียน
ออกัสตัส
เสมียน
ออกัสตัส
เสมียน
ออกัสตัส
สุภาพสตรี

เพิ่มเติมจากผู้แปล

1. G.R. ในต้นฉบับ เข้าใจว่าหมายถึงกองพลน้อยฝึกหัดอาสา (Volunteer Training Corps, VTC) ซึ่งเป็นองค์กรอังกฤษที่ก่อตั้งขึ้นในช่วงสงครามโลกครั้งที่หนึ่ง เพื่อฝึกอบรมทางทหารและสนับสนุนการป้องกันประเทศ สมาชิกเป็นชายที่อายุมากเกินไป อายุน้อยเกินไป หรือไม่สามารถเข้ารับราชการทหารได้ เพราะส่วนใหญ่อายุมาก ชาวบ้านชอบเรียกกันว่ากรมคุณปู่ สมาชิกสวมปลอกแขนที่มีตัวอักษร G.R. ย่อมาจาก Georgius Rex หรือพระเจ้าจอร์จ
2. 1 แกลลอนอังกฤษ เท่ากับ 4.546 ลิตร การใช้เชื้อเพลิง 12 ไมล์ต่อแกลลอน คือ 4.25 กิโลเมตรต่อลิตร และ 35 ไมล์ต่อแกลลอน คือ 12.39 กิโลเมตรต่อลิตร

[08/06/22, 0504/25]

ต้นฉบับ
[1] George Bernard Shaw. Augustus Does His Bit. Kessinger Publishing, 48 หน้า, 2004 (First Published 1917). {full text}